Εσωτερικό κήπος της ανακαινισμένης Τοσιτσαίας Σχολής όπου σήμερα στεγάζεται το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας
Συνοπτικό ιστορικό της αναπτυγμένης δραστηριότητας των Ελλήνων της Αιγύπτου από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Το άρθρο αυτό αποτελεί μια ομιλία του Τάκη Ευστρατιάδη στο εντευκτήριο της Ένωσης Ελλήνων Αιγύπτου και Μέσης Ανατολής στη Μελβούρνη στις 2 Μαΐου 2003 [1].
Εισαγωγικό σχόλιο
Πρόκειται για μια πολύ συνοπτική, πολύ περιληπτική περιγραφή της παροικίας μας στην Αίγυπτο. Δεν είναι δυνατό να αποδοθεί ικανοποιητικά και σε λίγα λεπτά μια ιστορία σχεδόν τριών χιλιάδων χρόνων, ένα πέρασμα που δημιούργησε σημαντικότατα ορόσημα στην ιστορία όλου του κόσμου. Βέβαια πολλές από τις λεπτομέρειες της ομιλίας είναι – ή τουλάχιστον πρέπει να είναι – γνωστές στους Αιγυπτιώτες, καλό όμως είναι κάθε τόσο να τις ξαναζωντανεύουμε στη μνήμη μας για να μη ξεχνούμε την υποχρέωση που έχουμε να διατηρήσουμε τις παραδόσεις που μας κληροδότησαν όλες οι γενιές, που παλαιότερα πάσχισαν να δημιουργήσουν όσα άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στη γη των πυραμίδων.
Η Ελληνική παροικία στην Αίγυπτο
Σύμφωνα με ανεπίσημους υπολογισμούς στην Αυστραλία είναι σήμερα μόνιμα εγκατεστημένοι περί τους πέντε με έξι χιλιάδες συμπατριώτες μας που ήλθα από την Αίγυπτο. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν παλιότερα οργανωμένοι εκεί σε μια δυναμικότατη παροικία, το ύψος της δραστηριότητας της οποίας δημιούργησε ορόσημο στην ιστορική εξέλιξη όλου του αποδημικού μας κόσμου.
Σε μια περίοδο λιγότερο από 150 χρόνια, η παροικία μας στην Αίγυπτο έφτιαξε μια μεγάλη σειρά εντυπωσιακών, κοινωφελών ιδρυμάτων και ανέπτυξε ένα ιδιόμορφο τρόπο ζωής, με μια πνευματικότητα που είναι αδύνατο να μη τη νοσταλγούν όσοι την έζησαν.
Η ελληνική παροικία στην Αίγυπτο ήταν μια άλλη μεγάλη Ελλάδα, θα έλεγε κανείς σαν φυσική επέκταση της ίδιας της πατρίδας μας. Ό,τι έφτιαχνε δεν ήταν μόνο για ικανοποίηση των δικών της εκεί ομογενών και για κάλυψη των αναγκών τους αλλά και για σωστή προβολή της ελληνικότητάς τους και για κάλυψη κι άλλων αναγκών της ίδιας της πατρίδας.
Ελληνική συνοικία (από τις σελίδες του Αβερώφειου Γυμνασίου http://averofeio-school.world.sch.gr)
Ατέλειωτη η σειρά των Αιγυπτιωτών που, με τα έργα τους και τις δωρεές τους αναδείχθηκαν εθνικοί ευεργέτες και έγιναν παραδείγματα εθνικής προσφοράς σε όλη την Ελλάδα.
Με δωρεές του Αβέρωφ έγινε η αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού σταδίου, χωρίς το οποίο δεν θα γινόταν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896. Κτίστηκε η Σχολή Ευελπίδων, οι φυλακές της Αθήνας, το Εφηβείο, ναυπηγήθηκε το θωρηκτό που πήρε το όνομά του και κληροδοτήθηκαν 2,5 εκατομμύρια δραχμές στο πολεμικό ταμείο.
Ο Μπενάκης έφτιαξε το νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού, το Παιδικό Άσυλο της Κηφισιάς, το Προσφυγικό νοσοκομείο, το Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, χρηματοδότησε το Ίδρυμα Περίθαλψης, την Εθνική Πινακοθήκη, την αεροπορική άμυνα, τη βιβλιοθήκη Ψυχάρη και τη βιβλιοθήκη της Βουλής, το Κολέγιο Αθηνών και πολλά άλλα ιδρύματα.
Ο Βασσάνης έκτισε τη ναυτική σχολή δοκίμων, ο Σιβιτανίδης την ομώνυμη σχολή, ο Αχιλλόπουλος το νοσοκομείο Βόλου ενώ ο Κότσικας χρηματοδότησε πολλά από τα δημόσια κτίρια στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κάρυστο.
Η ελληνική παροικία στην Αίγυπτο γνώρισε τη μεγάλη οικονομική και πολιτισμική της ακμή από τα μέσα του δέκατου ένατου και μέχρι περίπου τα μέσα του εικοστού αιώνα, η επίδραση όμως των Ελλήνων στην ιστορική εξέλιξη της Αιγύπτου ανάγεται χρονικά όταν ξεκίνησαν οι πρώτες καρποφόρες εμπορικές συναλλαγές και οι πρώτες πολιτισμικές ανταλλαγές μεταξύ της Μινωικής Κρήτης και της Φαραωνικής Αιγύπτου.
Τη μεγαλύτερη, βέβαια, ελληνική επίδραση στην Αίγυπτο επέφερε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν πέρασε από εκεί και οι Αιγύπτιοι τον υποδέχθηκαν σαν τον ελευθερωτή τους από την περσική κατοχή. Όταν ο Αλέξανδρος επισκέφθηκε το Μαντείο του Άμμωνα Δία οι ιερείς του τον ανακήρυξαν σε νέο Φαραώ.
Το πιο μεγάλο δώρο του Αλέξανδρου στη χώρα του Νείλου σίγουρα ήταν η ίδρυση της Αλεξάνδρειας κοντά σε ένα τότε χωριουδάκι, τη Ρακώτιδα, με αρχιτέκτονα τον Έλληνα Δεινοκράτη ενώ ένας άλλος Έλληνας αρχιτέκτονας, ο Σώστρατος, έκτισε τον περίφημο φάρο της Αλεξάνδρειας, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, που είχε ύψος 120 μέτρων.
Οι αρχαιολογικές έρευνες που άρχισαν το 1998 στα παράλια της Αλεξάνδρειας, από το ελληνικό Ινστιτούτο Μελετών, φέρνουν τώρα σε φως ένα μεγάλο αριθμό σημαντικών ευρυμάτων.
Η ελληνική παροικία στην Αλεξάνδρεια άρχισε να μεγαλώνει και να εδραιώνεται με την ίδρυση το 43 μ.Χ. της Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας από τον Ευαγγελιστή Μάρκο, που άπλωσε το Χριστιανισμό και μεταξύ των Αιγυπτίων σε βαθμό που μετά το δεύτερο αιώνα, είχαμε και επισκόπους με αιγυπτιακά ονόματα. Τότε ιδρύθηκε και η κατηχητική σχολή που εξελίχθηκε στην περίφημη Αλεξανδρινή Θεολογική Σχολή.
Η επιρροή του ελληνικού πολιτισμού και της γλώσσας συνεχίστηκε και κατά τη βυζαντινή περίοδο αλλά σταμάτησε το 642 με την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Άραβες.
Κάτι που ίσως λίγοι γνωρίζουν είναι ότι σαν ιδρυτής του Καΐρου το 970, της σημερινής δηλαδή πρωτεύουσας της Αιγύπτου, φέρεται ένας εξισλαμισμένος Έλληνας, ο Ελ Κατίμπ Ελ Ρούμι, που σημαίνει ο Ελ Κατίμπ ο Έλληνας (Ρούμι = Έλληνας).
Η μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά είναι από τα παλαιότερα ελληνικά μνημεία στην Αίγυπτο. Ιδρύθηκε από τον Ιουστινιανό τον 4ο αιώνα και είναι από τις ελάχιστες ελληνικές παρουσίες στην Αίγυπτο κατά την περίοδο της αραβοκρατίας και της τουρκοκρατίας.
Η Αγία Αικατερίνη μαρτύρησε στην Αλεξάνδρεια στις αρχές του 4ου αιώνα.
Το 1798 ο Ναπολέων επικύρωσε τα δικαιώματα της μονής και την έθεσε υπό την προστασία του, ανέλαβε μάλιστα την ανοικοδόμηση του βόρειου τείχους της που είχε γκρεμιστεί. Στη μονή υπάρχουν σημαντικές συλλογές εικόνων που καλύπτουν όλη τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, όπως υπάρχει και μια πλουσιότατη συλλογή χειρόγραφων, τα 2/3 από τα οποία είναι ελληνικά.
Το πολυτιμότερο είναι ο Σιναιτικός Κώδικας που περιείχε το ελληνικό κείμενο της Αγίας Γραφής, δυστυχώς όμως σήμερα υπάρχουν μόνο τρεις σελίδες, επειδή – όπως άλλωστε έγινε και με άλλους εθνικούς μας θησαυρούς – ένας Ρώσος κατάφερε και έκλεψε τα άλλα 43 φύλλα του Κώδικα, τα δώρισε στον Τσάρο της Ρωσίας και τελικά πουλήθηκαν στο Βρεταννικό Μουσείο, όπου υπάρχουν σήμερα.
Ο ναός και η μονή του Αγίου Σάββα στην Αλεξάνδρεια υπήρχαν από τον ένατο αιώνα, ενώ – σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις – είχε κτιστεί τον τέταρτο αιώνα στα ερείπια ενός άλλου αρχαίου ναού. Το αρχικό κτίσμα του Αγίου Σάββα έχει καταστραφεί και τη θέση του πήρε το νεότερο, που με τη σειρά του ανακαινίσθηκε το 1970.
Από τον 16ο έως και τον 19ο αιώνα όλη η ελληνική δραστηριότητα στην Αλεξάνδρεια συγκεντρώνονταν γύρω από το ναό, επειδή εκεί λειτουργούσε νοσοκομείο, σχολείο και ξενώνας.
Στο Κάιρο επί τουρκοκρατίας οι Έλληνες συγκεντρώνονταν γύρω από το ναό του Αγίου Μάρκου, δημιούργησαν μάλιστα και ελληνική συνοικία, τη λεγόμενη Χαρέτ Ελ Ρουμ. Ακόμη και σήμερα υπάρχει στην περιοχή η οδός Άτφετ Ελ Ρουμ που σημαίνει Σοκάκι των Ελλήνων.
Η ελληνική παρουσία στην Αίγυπτο, με την έννοια που αντιλαμβανόμαστε σήμερα, άρχισε στα χρόνια του Μωχάμετ Άλη, που βασίλεψε στην Αίγυπτο σαν αντιβασιλέας του Σουλτάνου στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα και που, μετά την αποχώρηση των Γάλλων, συνέβαλε πολύ στην ανάπτυξη της χώρας του.
Ο Μωχάμετ Άλη γεννήθηκε στην Καβάλα. Μεταξύ των γνωριμιών του ήταν και ο Μιχαήλ Τοσίτσας που του είχε δανείσει ένα χρηματικό ποσό, με το οποίο ο Μωχάμετ Άλη ξεκίνησε την κατοπινά καλή οικονομική του κατάσταση.
Ο Τοσίτσας είχε αρχίσει τις εμπορικές του δραστηριότητες στη Θεσσαλονίκη, τις επέκτεινε στην Αίγυπτο, στη Μάλτα και στην Ιταλία και, το 1820, εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια όπου δημιούργησε μια κολοσσιαία περιουσία.
Ο Μωχάμε Άλη τον διόρισε διαχειριστή των απέραντων εκτάσεών του, αργότερα δε του παραχώρησε μια μεγάλη έκταση για την καλλιέργεια βάμβακος. Ένθερμος φιλέλληνας ο Μωχάμετ Άλη χρησιμοποίησε τους Έλληνες σαν συμβούλους του, ανέθετε δε σε Έλληνες επιστήμονες την ευθύνη των διαφόρων ιδρυμάτων της χώρας, γεγονός φυσικά που επέτρεπε σε πολλούς συμπατριώτες μας να διακριθούν.
Ο Τοσίτσας διορίστηκε και πρώτος Έλληνας Πρόξενος στην Αίγυπτο, το 1833 και επί Όθωνος, αργότερα δε έγινε Γενικός Πρόξενος.
Τον Απρίλη του 1843 οι Έλληνες της Αλεξάνδρειας, σε γενική τους συνέλευση αποφάσισαν την ίδρυση Ελληνικής Κοινότητας με δωδεκαμελές Διοικητικό Συμβούλιο και με πρώτο Πρόεδρο τον Τοσίτσα, που στα επόμενα χρόνια τον διαδέχθηκαν σημαντικές προσωπικότητες του Ελληνισμού σαν το Θεόδωρο Ράλλη και το Γεώργιο Αβέρωφ.
Η Κοινότητα Καΐρου ιδρύθηκε το 1856 με πρωτοβουλία του Πατριαρχείου, γι’ αυτό και η Κοινότητα αρχικά ήταν ομόθρησκη κι όχι ομογενής, μέλη της δηλαδή μπορούσαν να γίνουν οποιοιδήποτε ορθόδοξοι, αδιάφορα αν ήταν Έλληνες το γένος, κάτι που ταλαιπώρησε την Κοινότητα επί σχεδόν μισό αιώνα, έως ότου το 1904 έγινε καθαρά ελληνική παρά την αντίδραση του τότε Πατριάρχη.
Με την αρχική ίδρυση της Κοινότητας στην Αλεξάνδρεια το 1856, άρχισε να λειτουργεί και το πρώτο ελληνικό κοινοτικό εκπαιδευτήριο στην Αίγυπτο, η Τοσιτσαία Σχολή, ενώ προηγούμενα υπήρχαν κάποια πατριαρχικά σχολεία στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια.
Ύστερα από τις πρώτες φυσιολογικές ανησυχίες η Κοινότητα στην Αλεξάνδρεια άρχισε την ανοδική της πορεία που την κατέστησε το προπύργιο της ελληνικής δραστηριότητας στην Αίγυπτο.
Για να σχηματισθεί μια έστω και αόριστη εντύπωση για το δυναμισμό των Αιγυπτιωτών να πούμε ότι οι ορθόδοξοι ναοί μας στην Αίγυπτο ήταν σίγουρα από τους μεγαλύτερους και του περικαλέστερους οπουδήποτε. Τα Κοινοτικά κοιμητήρια μπορούσαν να συναγωνιστούν σε ομορφιά, τάξη και τέχνη μνημεία τα πιο καλαίσθητα και ιστορικά κοιμητήρια της Ευρώπης, τα δε σχολεία ήταν περίφημα σε όλη την Ελλάδα για την απόδοσή τους.
Στα κοινοτικά σχολεία της Αλεξάνδρειας το 1920 φοιτούσαν 3700 μαθητές με την καθοδήγηση 93 δασκάλων και καθηγητών. Εκτός από τα κλασσικά εκπαιδευτήρια υπήρχαν κι ένα ανώτατο παρθεναγωγείο που λειτουργούσε σαν οικονομική κι εμπορική σχολή θηλέων, ημερήσια και νυχτερινή επαγγελματική σχολή, νυχτερινές σχολές ξένων γλωσσών, σχολές ραπτικής και κοπτικής κ.ά.
Το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια, πρώην Μπενάκειο Ορφανοτροφείο
Πάμπολλα και τα ορφανοτροφεία, τα γηροκομεία και τα άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα, σχεδόν όλα από τα οποία ήταν δημιουργήματα από ευεργεσίες πλούσιων ομογενών που θα έλεγε κανείς συναγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποιο θα ευεργετούσε τους συμπατριώτες μας καλύτερα. Έτσι υπήρχε το Μπενάκειο ορφανοτροφείο, το Κονισκέρειο, το Σπετσεροπούλειο, το Αντωνιάδειο γηροκομείο κ.ά. Μόνο το Σπετσεροπούλειο είχε δυναμικότητα 300 τροφίμων. Μαζί μ’ αυτά υπήρχαν και άλλα που τα φρόντιζαν σύλλογοι, αδελφότητες ή επιτροπές ιδιωτών, το «Μικρό Άσυλο», το «Άσυλο των Απόρων Αρρένων», η «Μάννα» κ.ά.
Αντίθετα με τις εντυπώσεις που ίσως υπάρχουν, ο Ελληνισμός της Αιγύπτου είχε μεν μερικούς υπερπλούσιους, το μεγαλύτερο όμως μέρος του ελληνικού πληθυσμού αποτελούνταν από βιοπαλαιστές με πάρα πολλούς άπορους.
Δεν ήταν λίγα τα σχολικά και τα άλλου είδους συσσίτια που λειτουργούσαν για να προσφέρουν βασικά φαγητά στους τροφίμους τους. Στην πόλη που εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα, το Πορτ-Σάιτ, με ελληνικό πληθυσμό, στα καλά του χρόνια, 14 χιλιάδων στο σχολικό συσσίτιο έτρωγαν περί τα 80 με 100 παιδιά απόρων οικογενειών.
Το πραγματικό καμάρι της Κοινοτικής οργάνωσης στην Αίγυπτο αναμφισβήτητα ήταν τα σχολεία. Είναι βέβαια κατανοητό ότι μιλάμε για κανονικά τακτικά ημερήσια σχολεία.
Οι σχολικές γιορτές, οι απίστευτης εκτέλεσης γυμναστικές επιδείξεις, η πειθαρχία, το υψηλό φρόνημα του διδακτικού προσωπικού και η αυστηρότητα με την οποία επιβάλλονταν ο σεβασμός για όλα, είχαν καθιερωθεί σαν ρουτίνα, σαν μόνιμη κατάσταση στην αιγυπτιώτικη καθημερινότητα.
H Σαλβάγειος Επαγγελματική Σχολή Αλεξανδρείας
Όπως και στα ορφανοτροφεία και στα γηροκομεία και πολλά από τα σχολικά κτήρια ήταν από δωρεές παροικιακών ευεργετών, που τους έδιναν τα ονόματά τους. Έτσι υπήρχε η Σαλβάγειος Επαγγελματική και αργότερα Εμπορική Σχολή, η Φαμιλειάδιος Δημοτική Σχολή, το Αβερώφειο Γυμνάσιο, η Τοσιτσαία, η Πρατσίκειος, η Ξενάκειος, η Ζερμπίνειος, η Αμπέτειος, η Κοκκινάρειος κ.ά.
Εκτός από τα σχολεία, τα γηροκομεία, τα ορφανοτροφεία και τα άλλα ευαγή ιδρύματα, οι παροικίες μας στην Αίγυπτο προσέδωσαν ιδιαίτερη προσοχή και στην ιατρική περίθαλψη των ομογενών. Η ελληνική ιατρική της Αιγύπτου έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Ο Ηρόφιλος κι ο Ερασίστρατος συνέβαλαν στο να γίνει η Αλεξάνδρεια κέντρο ιατρικών σπουδών. Ο Ηρόφιλος χρησιμοποίησε σε μεγάλη κλίμακα τα ιατρικά πειράματα ενώ ο Ερασίστρατος θεωρείται ο πατέρας της συγκριτικής ανατομίας και ο πρώτος που μελέτησε το νευρικό σύστημα.
Η αλεξανδρινή σχολή του 4ου αιώνα μ.Χ. ξέφυγε από τις θρησκευτικές αντιλήψεις γύρω από τα θέματα ζωής και θανάτου και κατέστησε την ιατρική σωστή επιστήμη. Με τη διάδοση του Χριστιανισμού ιδρύθηκαν νοσοκομεία από μοναχούς. Τον 3ο αιώνα σχεδόν όλες οι εκκλησίες είχαν και ένα διαμέρισμα, το «Ξενοδοχείο», όπου οι καλόγεροι εκτελούσαν χρέη ιατρών και νοσοκόμων.
Οι Άγιοι Ανάργυροι που ασκούσαν ιατρική είχαν το δικό τους νοσοκομειακό κέντρο στο σημερινό Αμπουκίρ.
Το 1812 κτίστηκε ένα «Νοσοκομείο των Γραικών» όπως ονομάστηκε, που λειτούργησε ως το 1870. Δώδεκα χρόνια αργότερα άρχισε να λειτουργεί το γνωστό σαν Παλαιό Νοσοκομείο, η ίδρυση του οποίου χρηματοδοτήθηκε με έρανο που απέφερε το 1824 ένα εκατομμύριο χρυσά φράγκα. Σ’ αυτό το νοσοκομείο ο Ρόμπερντ Κωχ ανακάλυψε το μικρόβιο της χολέρας στη μεγάλη επιδημία του 1883.
Γύρω στα 1930 άρχισε να γίνεται εντατική η ανάγκη για τη δημιουργία ενός νέου ελληνικού νοσοκομείου κι ο μεγάλος Αιγυπτιώτης κι εθνικός ευεργέτης Θεοχάρης Κότσικας πρόσφερε αρχικά 60 χιλιάδες λίρες κι αργότερα άλλες 50 χιλιάδες για ν’ ανεγερθεί το μεγαλύτερο νοσοκομείο σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή που πήρε και το όνομά του. Η συνολική δαπάνη για την ανέγερση του Κοτσικείου έφθασε τις 250 χιλιάδες λίρες.
Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το Κοτσίκειο τέθηκε στη διάθεση της ελληνικής αεράμυνας ενώ σ’ ένα περίπτερό του με δύναμη 250 κλινών λειτούργησε και το αυστραλιανό νοσοκομείο.
Πολύ χαρακτηριστικό της νοοτροπίας του Αιγυπτιώτη Έλληνα ήταν ότι όλοι οι Έλληνες γιατροί στην Αλεξάνδρεια υπηρετούσαν στο Κοτσίκειο μια μέρα την εβδομάδα χωρίς να πληρώνονται.
Η διατήρηση του νοσοκομείου ήταν πάντα οικονομικά δυσβάσταχτη, δεδομένου ότι σ’ αυτό νοσηλεύονταν οι πολλοί άποροι της παροικίας. Όταν δε η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε την επιχορήγησή του, το νοσοκομείο πουλήθηκε το 1965 στο αιγυπτιακό κράτος για το εξευτελιστικό ποσό των 300 χιλιάδων αιγυπτιακών λιρών, ποσό που δεν κάλυπτε ούτε το 23 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων οικόπεδό του.
Στο Κάιρο σαν νοσοκομείο αρχικά χρησίμευε η μονή του Αγίου Γεωργίου αλλά το 1856, με τη σύσταση της εκεί Ελληνικής Κοινότητας, αποφασίστηκε η ίδρυση ενός νοσοκομείου που διατηρήθηκε ως το 1870 κι αντικαταστάθηκε με άλλο που κτίστηκε με μια μεγάλη δωρεά του Αχιλλόπουλου και που συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι σήμερα.
Η έμφαση που οι Αιγυπτιώτες προσέδωσαν στην πνευματική και καλλιτεχνική τους δραστηριότητα ήταν σίγουρα χωρίς προηγούμενο. Εκτός από τα μεγάλα ονόματα του Καβάφη, της Πηνελόπης Δέλτα, του Κώστα Παρθένη και άλλων πασίγνωστων λογοτεχνών και καλλιτεχνών, οι παροικίες της Αιγύπτου χάρισαν στο πανελλήνιο μια μεγάλη σειρά από αξιοπρόσεκτους λάτρες του πνεύματος και της τέχνης.
Βιβλιοθήκες υπήρχαν παντού. Η αλεξανδρινή βιβλιοθήκη που είχε αρχίσει να λειτουργεί το 1856, είχε πριν λίγα χρόνια 25 χιλιάδες τόμους. Πρόσφατα εκδόθηκε ένας κατάλογος των ελληνικών βιβλίων που κυκλοφόρησαν στην Αίγυπτο που από μόνος του αποτελεί ένα ολόκληρο τόμο.
Δεκάδες και τα λογοτεχνικά, φιλολογικά και φιλοτεχνικά περιοδικά που κυκλοφορούσαν. Το ίδιο και οι εφημερίδες. Ο «Ταχυδρόμος» της Αλεξάνδρειας είχε καθημερινή κυκλοφορία 12 χιλιάδων φύλλων, ενώ η Κυριακάτική του έκδοση πουλούσε 17 χιλιάδες φύλλα.
Όταν τον Μάιο του 1985 καταστράφηκε το κτήριό του, ο Ταχυδρόμος διένυε το 106ο έτος της έκδοσής του αλλά η κυκλοφορία του μόλις έφθανε τις τέσσερις-πέντε εκατοντάδες φύλλα.
Με τον επαναπατρισμό τα τελευταία χρόνια ενός μεγάλου αριθμού Αιγυπτιωτών και τη συσπείρωσή τους γύρω από το Σύνδεσμό τους στην Αθήνα, συγκεντρώθηκε μια αξιόλογη ποσότητα υλικού, κυρίως από το μεγάλο αρχείο του Δημήτρη Χαριτάτου, που αποτέλεσε τον πυρήνα του ιστορικού τους αρχείου.
Αξίζει ίσως ν’ αναφερθούμε και στην επίδοση των παροικιών μας της Αιγύπτου και στον αθλητισμό και να πούμε ότι έκτός από τους καλούς και άριστα οργανωμένους αθλητικούς συλλόγους στις διάφορες πόλεις υπήρχαν κι οι ναυτικοί όμιλοι που πάντα διέπρεπαν. Στο πρωτάθλημα Αιγύπτου βόλεϊ για παράδειγμα, διεκδικούσαν τον τίτλο της πρωταθλήτριας οκτώ ομάδες και οι οκτώ ελληνικές.
Στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1948 η ελληνική αποστολή περιλάμβανε και Αιγυπτιώτες σαν τον Παρόδο στο ύψος και το Μαρίνη στο μήκος. Είχε δε επιλεγεί για συμμετοχή στα 100 μέτρα και ο εδώ συμπάροικός μας και μέλος της ΕΕΑΜΑ Πέτρος Κίρμος.
Όσο για τον ελληνικό προσκοπισμό στην Αίγυπτο, φτάνει να πούμε ότι σχεδόν όλα τα ελληνικά προσκοπικά συστήματα στην Αυστραλία ιδρύθηκαν από πρώην Αιγυπτιώτες.
Ο Έλληνας της Αιγύπτου ήταν πάνω απ’ όλα Έλληνας! Το εθνικό του φρόνημα ήταν πάντα άψογο και ποτέ δεν επιδέχονταν αμφισβητήσεις. Οι Αιγυπτιώτες συμπαραστάθηκαν την πατρίδα όσο ίσως καμιά άλλη αποδημική μας παροικία. Στους Βαλκανικούς πολέμους, στον πρώτο και στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι Έλληνες της Αιγύπτου ήταν πάντα στο πλευρό της πατρίδας.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή 20 χιλιάδες πρόσφυγες κατέφυγαν στην Αίγυπτο, όπου βρήκαν περίθαλψη και προστασία από τις ελληνικές κοινότητες ενώ στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο 7 χιλιάδες Αιγυπτιώτες κατατάχθηκαν στον ελληνικό στρατό, οι περισσότεροι εθελοντικά. 142 απ’ αυτούς δεν γύρισαν ποτέ!
Χιλιάδες ήταν τα δέματα που ετοίμαζαν οι Ελληνίδες της Αιγύπτου για τη «Φανέλα του Έλληνα Στρατιώτη» που με την παρουσία του ελληνικού στρατού στην Αίγυπτο, εύρισκε αναψυχή και ανακούφιση στα λεγόμενα «Σπίτια του Ναύτη» και «Στέγες του Στρατιώτη».
Όταν άρχισε η ανασυγκρότηση της πατρίδας μας μετά τον πόλεμο, η οικονομική συμβολή των Αιγυπτιωτών ξεπέρασε τα δυόμισι εκατομμύρια λίρες.
Δεν είναι δυνατό να μην αναφερθώ και σε δυο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του κύρους και της υπόστασης των ελληνικών κοινοτήτων μας στην Αίγυπτο:
- Το πρώτο ότι στα χρόνια των λεγόμενων διεθνώς διπλωματικών διομολογήσεων λειτουργούσαν στα πλαίσια των κοινοτήτων μας δικαστήρια και κακουργοδικεία στα οποία Έλληνες νομικοί εκδίκαζαν τα παραπτώματα των συμπατριωτών μας και τους επέβαλαν αυτοί ποινές. Οι ομογενείς μας, δηλαδή, στην Αίγυπτο δικάζονταν από τα κοινοτικά δικαστήρια και όχι από τα δικαστήρια της χώρας.
- Το δεύτερο ότι με κοινοτικές ενέργειες επιτεύχθηκε όλοι οι Έλληνες να προσφέρουν υποχρεωτικά σε ειδικά ταμεία στις προξενικές μας αρχές κάποιο ποσοστό από τις προσωπικές τους οικονομικές αποδοχές που διατίθενταν για τις ανάγκες των ίδιων των παροικιών. Τα χρήματα αυτά που ονομάζονταν «διαμονητήρια», έπρεπε να τα πληρώνουν όλοι πριν τους εξυπηρετούσαν τα Προξενεία μας.
Τα πρώτα σύννεφα για το μέλλον των παροικιών μας στην Αίγυπτο άρχισαν να φαίνονται μετά την περιβόητη συνθήκη του Μοντρέ το 1937 που κατάργησε τις διεθνείς συμβάσεις των Διομολογήσεων, αφαιρώντας έτσι πολλά από τα δικαιώματα που είχαν οι κοινότητες. Τότε ουσιαστικά άρχισαν τα πρώτα, έστω αόριστα, προβλήματα της παρακμής στη χώρα όλων των ξένων, η αυστηρότητα της εφαρμογής των οποίων επιβλήθηκε με τους νόμους του 1949.
Ο Ελληνισμός της Αιγύπτου άρχισε να ταρακουνιέται για τα καλά. Συγκροτήθηκαν πανκοινοτικά συνέδρια και υποβλήθηκαν υπομνήματα που ζητούσαν την περιφρούρηση των ελληνικών περιουσιών, με το ελληνικό δημόσιο να είναι ο φυσικός τους κληρονόμος.
Η ελληνική κυβέρνηση άρχισε να δείχνει κάποιο ενδιαφέρον και οι πρώτες μελέτες και πρακτικές λύσεις φάνηκε ότι ίσως θα μπορούσαν να εφαρμοστούν. Οι πρώτες ελπίδες για έστω και προσωρινή διάσωση του ελληνικού στοιχείου έφερναν κάποια αισιοδοξία. Ο τότε Πρέσβης της Ελλάδας στο Κάιρο, Τριανταφυλλίδης, με προσωπικές του έντονες παροτρύνσεις στην ελληνική κυβέρνηση, κατάφερε να διατηρεί το ενδιαφέρον της. Σε μια όμως από τις εκθέσεις του ζητούσε να γίνει κάποια κατάταξη στις προτεραιότητες για διάσωση όσων είχαμε κι επειδή ένα μέρος της πατριαρχικής περιουσίας δεν περιλαμβάνονταν στις πιο βασικές και τις πιο άμεσες από τις προτεραιότητες αυτές, ο Πατριάρχης απαίτησε από την ελληνική κυβέρνηση την απομάκρυνση του Πρέσβη και την πέτυχε.
Έτσι χάθηκε πολύτιμος χρόνος με συζητήσεις και διαπραγματεύσεις για τις εσωτερικές μας διαφορές ενώ η βασική και ζωτική υπόθεση της ουσιαστικής και πρακτικής σωτηρίας του Ελληνισμού παραμερίστηκε. Το ύψιστης σημασίας αυτό ζήτημα για τον Ελληνισμό της Αιγύπτου πέρασε στα δευτερεύοντα της ελληνικής γραφειοκρατίας.
Ύστερα ήρθε η αιγυπτιακή στρατιωτική σοσιαλιστική επανάσταση του 1952 που αποτέλειωσε το κακό, επιταχύνοντας τη διαρροή. Επήλθε γενική σύγχυση, η εμπιστοσύνη χάθηκε και κανένας πια δεν μπορούσε να ήταν βέβαιος για το τι θα επακολουθούσε.
Η εθνικοποίηση των πάντων απορρόφησε τις ελληνικές ιδιωτικές περιουσίες. Συμπατριώτες μας με προσωπικές περιουσίες που στο σύνολό τους ξεπερνούσαν τον εθνικό προϋπολογισμό της Ελλάδας, βρέθηκαν άφραγκοι με τις κατασχέσεις που τους έγιναν. Συμπατριώτες μας επιχειρηματίες με εκατοντάδες υπαλλήλους στις επιχειρήσεις τους υποχρεώθηκαν την ημέρα της εθνικοποίησης να επιστρέψουν στα σπίτια τους περπατώντας, επειδή το κράτος είχε κατασχέσει και αυτά ακόμη τ’ αυτοκίνητά τους.
Οι κοινότητες έπρεπε πια να προσαρμοστούν με τις νέες συνθήκες. Η ελληνική δραστηριότητα περιορίστηκε στο ελάχιστο με πολύ γρήγορο ρυθμό. Ο Ελληνισμός της Αιγύπτου που το 1952 αριθμούσε 134 χιλιάδες μειώθηκε το 1972 σε 15 χιλιάδες.
Σήμερα λιγότεροι από χίλιοι δικοί μας σε όλη την Αίγυπτο αγωνίζονται να επιζήσουν, οι τυχεροί απ’ αυτούς έχουν τώρα αιγυπτιακή υπηκοότητα ενώ άλλοι είναι γόνοι μικτών γάμων.
Εσωτερικός κήπος της ανακαινισμένης Τοσιτσαίας Σχολής όπου σήμερα στεγάζεται το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας
Πρόσφατα χαρακτηρίστηκε σαν μεγάλη επιτυχία που 27 από αυτούς κέρδισαν επιτέλους το δικαίωμα μόνιμης εργασίας στη χώρα που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Κι όλοι αυτοί είναι αδύνατο να μη νιώθουν μια μεγάλη πίκρα, ξέροντας ότι εκείνοι ζουν σε τέτοιες συνθήκες ενώ στην Ελλάδα είναι εγκατεστημένοι πολλές χιλιάδες Αιγύπτιοι.
Τα 12 χιλιάδες Ελληνόπουλα που το 1952 φοιτούσαν στα 84 ελληνικά σχολεία σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης, σήμερα μειώθηκαν σε 50 παιδιά στην Αλεξάνδρεια και σε καμιά εικοσαριά στο Κάιρο. Τα παιδιά αυτά των ελληνικών σχολείων πρέπει να δώσουν εισαγωγικές εξετάσεις για να εισαχθούν στα αιγυπτιακά πανεπιστήμια, αφού όμως καταβάλλουν ένα δυσανάλογα υψηλό χρηματικό ποσό διδάκτρων και χωρίς να δικαιούνται αργότερα άδεια εξάσκησης του επαγγέλματός τους.
Αναπάντητο θα μείνει το ερώτημα – «Άραγε η συρρίκνωση του Ελληνισμού της Αιγύπτου ήταν αποκλειστικά αποτέλεσμα των περιοριστικών αιγυπτιακών νόμων ή ίσως τα πράγματα να ήταν κάπως λιγότερο τραγικά αν δεν υπήρχε η αμεριμνησία και η έλλειψη φροντίδας και η αδιαφορία από δικής μας πλευράς»;
Τάκης Ευστρατιάδης
______________________
[1] Την ίδια ημέρα με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών Αυστραλίας (επί Προέδρου του Ιάκωβου Γαριβάλδη) και σε συνεργασία με τον Ελληνο-Αυστραλιανό Πολιτιστικό Σύνδεσμο και την Εταιρεία Αρχαίων Ελληνικών Μελετών Μελβούρνης απενεμήθη στον Τάκη Ευστρατιάδη τιμητική πλακέτα εις αναγνώριση της πολύτιμης συμβολής του στην πολιτιστική κίνηση της παροικίας μας ως άτομο και από τη θέση του προέδρου του Συνδέσμου Χελλένικ δια μέσου των προηγούμενων είκοσι και πλέον χρόνων.
Παρόμοια άρθρα:
-
Οι Έλληνες αποτελούν ένα από τα αρχαιότερα έθνη που διέμεναν στα εδάφη της σημερινής Ουκρανικής Επικράτειας. Από τον 8ο έως τον 6ο π. Χ. αιώνα οι Έλληνες εμφανίσθηκαν στα βόρεια παράλια του Ευξείνου Πόντου, ασχολήθηκαν με το εμπόριο και ίδρυσαν πόλεις-αποικίες. Η πρώτη από αυτές ιδρύθηκε από Έλληνες καταγόμενους από τη Μίλητο (Μικρά Ασία) στη νήσο Μπερεζάν το δεύτερο ήμισυ του 7ου π. Χ. αιώνα.
-
Η παρουσία του Ελληνισμού στην Βιέννη έχει τις ρίζες της στις αρχές του 18ου αιώνα και συγκεκριμένα στις συνθήκες του Κάρλοβιτς (1699) και του Πασάροβιτς (1718) που υπογράφτηκαν μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των Αψβούργων. Οι συνθήκες αυτές προέβλεπαν μια σειρά από αμοιβαία προνόμια για τους υπηκόους των 2 Αυτοκρατοριών που είχαν ως στόχο την τόνωση του εμπορίου. Γενικότερα η μακροπρόθεσμη πολιτική των Αψβούργων στην περιοχή είχε ως τελικό στάδιο την εμπορική (και πιθανά εδαφική) έξοδο της Αυτοκρατορίας στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της Θεσσαλονίκης. Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν από το γεωπολιτικό αυτό πλαίσιο ευνόησαν τους Έλληνες της Ηπείρου και της Μακεδονίας που γνώριζαν αρκετά καλά τους χερσαίους δρόμους μέσω Βοσνίας και Βουλγαρίας προς την Βιέννη και ως υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχαν την ευκαιρία να εγκατασταθούν στην Βιέννη και να αναπτύξουν μια ζωηρή εμπορική αλλά και πολιτισμική δραστηριότητα.
-
Δυο βήματα από τη φημισμένη πλατεία του Αγίου Μάρκου στο κέντρο της Βενετίας, υπάρχει το κανάλι των Ελλήνων (Rio dei Greci), το οποίο οριοθετεί μία ομώνυμη νησίδα (Campo dei Greci). Σ’ αυτή έζησαν, πρόκοψαν και παρήγαγαν επί αιώνες ανεκτίμητο πνευματικό έργο χιλιάδες Έλληνες μέτοικοι από την Ελλάδα και φυγάδες από την αλωμένη Κωνσταντινούπολη.
-
Η Ελληνική Κοινότητα Μπρνο είναι μία οργάνωση μη κερδοσκοπική. Ο σκοπός της είναι να φέρνει ποιο κοντά μεταξύ τους, τους Έλληνες και τις οικογένειές τους που ζουν στο Μπρνο και τα περίχωρα του, αλλά και να ενισχύσει τους δεσμούς φιλίας με αλλοεθνής φίλους της Ελλάδας, της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού.
-
Οι πρώτοι Έλληνες εργάτες έφτασαν στην Στουτγάρδη το 1941/1942. Οι περισσότεροι ήρθαν με συμβόλαια ως „Fremdarbeiter“, αφού είχαν περάσει τις ιατρικές εξετάσεις που διεξήγαγαν τα γερμανικά κλιμάκια. Ορισμένα ονόματα από εκείνη την εποχή: Χατζηανδρέου, Γιώργος και Παναγιώτης Παπαηλιού, Γιάννης Κοφτερός, Σταύρος Καραγκούνης, Τάκης Βελισσάριος, Σταμάτης Νισύριος
-
Η Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Νέας Νότιας Ουαλίας (Ε.Ο.Κ. NNO) δημιουργήθηκε αρχικά για να στηρίξει την κατασκευή μιας εκκλησίας, της Αγίας Τριάδας. Η Ορθόδοξη Αγία Τριάδα ήταν η πρώτη εκκλησία του νοτίου ημισφαιρίου εφόσον κτίστηκε το 1898 από Έλληνες και Σύριους επιχειρηματίες.
-
Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού Βερολίνου υποστηρίζει και προωθεί τον ελληνικό πολιτισμό σε ολόκληρη τη γερμανόφωνη Ευρώπη. Από το 1995, χρονιά ίδρυσης του Παραρτήματος, στεγάζεται στο κέντρο του Βερολίνου και διαθέτει βιβλιοθήκη και χώρο πολλαπλών εκδηλώσεων. Η εργασία του επικεντρώνεται κυρίως στην παρουσίαση εικαστικών εκθέσεων, λογοτεχνικών αναγνώσεων, θεατρικών και κινηματογραφικών έργων από την Ελλάδα, στη διοργάνωση διαλέξεων και σεμιναρίων, καθώς και στην λειτουργία της βιβλιοθήκης, την παροχή γενικών πληροφοριών για πολιτιστικά θέματα καθώς και την προσφορά μαθημάτων ελληνικής γλώσσας.
-
Η Ελληνική Κοινότητα Βερολίνου ιδρύθηκε το 1975 ως διάδοχος της Ελληνικής Κοινότητας της δεκαετίας του ’60. Την 1η Ιουνίου 1990 η έδρα της μεταφέρθηκε υπό την αιγίδα του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου (Ε.Π.Κ.) στο κτίριο της οδού Mittelstr. 33, Berlin-Steglitz bezogen.
-
Το 1642 βασίλισσα της Σουηδίας ήταν η Χριστίνα. Ένας μεγάλος αριθμός των Ελλήνων βρισκόταν ήδη στη Σουηδία και περιφέρονταν σε πόλεις και χωριά της Σουηδίας κάνοντας εράνους για να πληρώσουν λύτρα για την απελευθέρωση Ελλήνων που ήταν φυλακισμένοι σε Οθωμανικές φυλακές.
-
Η Ελληνική Κοινότητα Ζυρίχης (ΕΚΖ) στην σημερινή της μορφή σαν θρησκευτικά και κομματικά ανεξάρτητη οργάνωση των Ελλήνων μεταναστών στη Ζυρίχη και στην ευρύτερη περιφέρειά της υπάρχει από τον Οκτώβριο του 1979. Λειτουργεί σαν Νομικό Πρόσωπο σύμφονα με το άρθρο 60 του Ελβετικού Αστικού Κώδικα και αποτελείται σήμερα από 310 μέλη.
-
Παρά την εντυπωσιακά μεγάλη και πολυσχιδή δράση του, ο Σύνδεσμος Χελλένικ έμεινε περισσότερο γνωστός για τη διοργάνωσή του των απονομών διακρίσεων εξαίρετης απόδοσης στους ομογενείς μας της Μελβούρνης. Οι βραβεύσεις αυτές, με τη γενική ονομασία "Διακρίσεις Χελλένικ - Hellenic Distinctions", απονέμονταν επί είκοσι συναπτά χρόνια σε άτομα που είχαν ξεχωρίσει με τις επιτεύξεις τους στους τομείς της δραστηριότητας τους και βασίζονταν στις κρίσεις επιτροπών, που επιλέγονταν ανεξάρτητα από τον ίδιο το Σύνδεσμο.
-
Με πρωτοβουλία των Ηπειρωτικών οργανώσεων της Νέας Υόρκης,Φιλαδελφείας και Γούστερ και κατόπιν πολλών συσκέψεων, αποφασίστηκε η πρώτη σύγκληση Πανηπειρωτικού Συνεδρίου σε μιά έπαυλη στο Northboro, μιά μικρή πόληκοντά στο Γούστερ. Το Συνέδριο ορίστικε γιά την 19-21 Ιουλίου 1942. Ιστορική θα μείνη στα χρονικά του Ηπειρωτισμού της Αμερικής αυτή η Πανηπειρωτική συγκέντρωση. Η αθρόα προσέλευση των Ηπειρωτών από κάθε γωνιά τηςΑμερικής, ο ενθουσιασμός, η αγάπη, η ευθυμία και οι παντός είδους εκδηλώσεις εκείνωντων τριών ημερών θα μείνουν αξέχαστες
-
Η ΟΕΚ επιδιώκει τη δημιουργία στενών φιλικών σχέσεων μεταξύ του Ελληνισμού στην ΟΔΓ και του γερμανικού λαού καθώς και των άλλων εθνικοτήτων στη χώρα που ζούμε και εργαζόμαστε. Η ΟΕΚ είναι ανεξάρτητη από κρατικές ή άλλες αρχές, οργανισμούς και πολιτικά κόμματα. Η ύπαρξή της και δραστηριότητά της βασίζεται στις αρχές της δημοκρατίας, της φιλίας ανάμεσα στους λαούς και της ειρήνης. Σε ζητήματα εθνικής σημασίας ή που αφορούν τις βασικές αρχές του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας, μπορεί να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις της.
-
Ο Ρόλος του Συνδέσμου Ιθακησίων Οδυσσεύς στα παροικιακά και στις σχέσεις Αυστραλών και Ελλήνων. Σε μικρό χρονικό διάστημα μετά αυτό τον ερχομό μου στη Μελβούρνη 6-12-37, παρευρέθηκα σε Συνέλευση του Συνδέσμου που είχε σκοπό να μαζέψει χρήματα δια την Ελληνική Αεροπορία. Με εντυπωσίασε ο θερμός πατριωτισμός των ομιλητών και επίσης έμαθα δια τη δράση του Συνδέσμου, δια την οποίαν διαβεβαιώθηκα στα μεθεπόμενα 11 χρόνια ως Γραμματέας του Συνδέσμου.
-
«Όσα φέρνει μια στιγμή δεν τα φέρνει ο χρόνος». Αυτό είναι το ρητό που διάλεξα εδώ παρουσιάζοντας την τόσο σημαντική έρευνα, δραστηριότητα και πάνω από όλα δημιουργία του Διεθνούς Κέντρου Ελληνικών Ερευνών που εδρεύει στη Γαλλία. Στην όμορφη ιστοσελίδα του Κέντρου μπορεί ο αναγνώστης να βρει αρκετό υλικό για τις δραστηριότητες του. Το Δ.Κ.Ε.Ε. αποτελεί ένα σημαντικότατο πνευματικό Κέντρο προώθησης του Ελληνικού Πολιτισμού της Διασποράς.
-
Στα τέλη της δεκαετίας του 1860 ιδρύθηκαν, χάρη στην πρωτοβουλία ελληνικών συλλόγων, κατώτερο αρρεναγωγείο και παρθεναγωγείο, που φρόντιζε για τους άπορους "ελληνόπαιδες". Τα σχολεία αυτά, που μετατράπηκαν σε κοινοτικά στις επόμενες δεκαετίες, δεν ήταν τα μόνα ελληνικά σχολεία, καθώς στη Βραΐλα, μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, ιδρύθηκαν πάρα πολλά ελληνικά ιδιωτικά σχολεία, τόσο θηλέων, όσο και αρρένων.
-
Η ελληνική παρουσία στο Βέλγιο έγινε αισθητή μόνο κατά τη μεταπολεμική περίoδο. Ώς τα μέσα της δεκαετίας του 1950 οι χίλιοι περίπου Έλληνες της χώρας αυτής ήταν,στην πλειονότητά τους, εγγράμματοι έμποροι ή γενικότερα ελεύθεροι επαγγελματίες. Από το 1953 ώς και το 1964 η εικόνα αυτή αλλάζει ποσοτικά και ποιοτικά: στην περίοδο αυτή ο αριθμός των Ελλήνων που ζούσαν στο Βέλγιο πολλαπλασιάστηκε δραματικά, φτάνοντας τα 20.069 άτομα.
-
Ο Χριστόφορος Πλάτων Καστάνης (1814-1866) καταγόταν από τη Λιβαδειά της Χίου. Έχασε την οικογένειά του στη σφαγή του νησιού και αιχμαλωτίστηκε, πουλήθηκε ως δούλος και αναγκάστηκε να γίνει Μωαμεθανός. Η Γ. Μοχάλβη (μάλλον Γαρυφαλιά Μοχάλβη στην Ελληνική 1817-1830) γεννήθηκε στα Ψαρά και οι γονείς της σκοτώθηκαν στην σφαγή της Χίου. Πουλήθηκε στους Τούρκους ως δούλη και ο Αμερικανός Πρόξενος Joseph Langston την βρήκε στη Σμύρνη και την απελευθέρωσε το 1827.
-
Τα απογραφικά δελτία είναι συγκεντρωμένα στο Κρατικό Αρχείο Οδησσού (G.A.O.O.). Βάση της απογραφής είναι το νοικοκυριό που διαρθρώνεται γύρω από τον αρχηγό της οικογένειας. Κάθε απογραφικό δελτίο καταγράφει τα μέλη μιας εστίας, συμπεριλαμβάνοντας το υπηρετικό προσωπικό και άλλα άτομα μη συγγενικά προς την οικογένεια που κατοικούν κάτω από την ίδια στέγη. Τα δελτία έχουν συμπεριλάβει 5086 Έλληνες, με βάση τη μητρική γλώσσα.
-
Δικαίωμα αναλλοίωτο κάθε Έλληνα της διασποράς ή Ελληνο-Αυστραλού απολετεί ο εμπλουτισμός της διάνοιάς του διαμέσου της μετάδοσης και διδασκαλίας τόσο της Ελληνικής γλώσσας όσο και των στοιχείων πολιτισμού, ιστορίας και φιλοσοφίας που σε αφθονία υφίστανται στην πολιτισμική μας κληρονομιά. Τόσο το αρχαίο ελληνικό πνεύμα όσο και η πιο σύγχρονη λαϊκή σοφία αποτελούν δυναμικά εφόδια για την διάπλαση του ήθους των νέων μας αλλά και την ενδυνάμωσή τους για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της ζωής και του μέλλοντος.
-
Αν προσπαθήσουμε να εξετάσουμε πώς η έννοια της κοινότητας εφαρμόζεται στην Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Νότιας Αυστραλίας, θα πρέπει στις διαστάσεις της εθνικής ταυτότητας και του διοικητικού χαρακτήρα του οργανισμού να προσθέσουμε την ψυχή και την καρδιά των Ελλήνων της διασποράς. Αλλά ας εξετάσουμε πιο διεξοδικά τη γέννηση, το ξεκίνημα, το δυνάμωμα και την ανάπτυξη του ζωντανού αυτού δημοκρατικού οργανισμού που αποκαλούμε Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Ν.Α.
-
Οι πρώτες αναφορές για την ύπαρξη στο Πιατιγκόρσκ μιας οργάνωσης που να ενώνει όλους τους έλληνες της πόλης μας, αναφέρονται στην αρχή του περασμένου αιώνα. Όμως ένα από τα φύλλα της δημοτικής εφημερίδας «Γκόλος» (μπορείτε να το δείτε εδώ) που διασώθηκε τυχαία στο δημοτικό εθνογραφικό μουσείο διηγείται μια βραδιά που έκανε η ελληνική κοινότητα της πόλης Πιατιγκόρσκ στις 26 Δεκεμβρίου το 1917. - Η Πόλη Πιατιγκόρσκ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νομού Σταυρούπολης.
-
To 2006 υπολογίζεται ότι υπήρχαν γύρω στους 3000 Ελληνικής καταγωγής πολίτες στη Νέα Ζηλανδία πρώτης, δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς. Οι περισσότεροι ζούσαν στο Wellington, την πρωτεύουσα της χώρας, με διάσπαρτες άλλες ομάδες στα υπόλοιπα διαμερίσματά της όπως στο Auckland, Christchurch, Napier, Wanganui, Palmerston North και αλλού. Ο Πανελλήνιος Σύλλογος (Pan-Hellenic Association) ήταν ο πρώτος εγγεγραμμένος οργανισμός των Ελλήνων της Νέας Ζηλανδίας και δημιουργήθηκε στο Wellington το 1929.
-
Η ελληνική παρουσία στο Λονδίνο μπορεί να φτάσει μέχρι τις αρχές του δέκατου πέμπτου αιώνα. Οι δύο αδελφοί, Aνδρόνικος και Aλέξιος Εφφομάτος, που περιγράφηκαν στα εναπομείναντα έγγραφα ως “Γρεκοί”, καταγράφηκαν ώς κάτοικοι στην πόλη το έτος 1440. Ήταν από την Κωνσταντινούπολη, τώρα Ινσταμπούλ, η οποία έγινε έπειτα η πρωτεύουσα της ελληνόφωνης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Από τo 1440, η Κωνσταντινούπολη ήταν κάτω από πολιορκία και μόνο δέκα τρία έτη αργότερα, τον Μάιο του 1453
-
Η μετανάστευση Ελλήνων στην Πολιτεία της Βικτώριας άρχισε με την ανακάλυψη του χρυσού (Αύγουστος 1851) στην τότε νεοϊδρυθείσα βρετανική αποικία. Σύμφωνα με μια από τις πρώτες απογραφές που διεξήχθησαν στη Βικτώρια το 1854, υπήρχαν 65 άντρες από την «Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία» που κατοικούσαν στην τότε αποικία. Το πρώτο κύμα των Ελλήνων μεταναστών υιοθέτησε τη νοοτροπία του «Ελντοράντο» αναζητώντας τον εύκολο πλουτισμό. Η πλειοψηφία αυτών των Ελλήνων, αναζητώντας εργασία, υπέγραφαν συμφωνίες με ναυτιλιακές εταιρείες σε διάφορα λιμάνια της Αγγλίας.
-
Ιστορικό υλικό που λάβαμε από την Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας και τον κύριο Γιώργο Δήμα για την ιστορία της Κοινότητας από το 1843 μέχρι τις μέρες μας. Με τι όνομα ξεκίνησε, ποιοι ήταν οι πρώτοι ηγέτες της, ποιοι στήριξαν την Κοινότητα και ποιοι την έφεραν στο ζηλευτό αυτό σημείο της ακμής της, όλη αυτή την περίοδο. 1843-1854 Ακόμα και πριν απ' την επίσημη ίδρυση της Ε.Κ.Α., το 1843, η μικρή παροικία της Αλεξάνδρειας συντηρούσε σχολείο και νοσοκομείο.
-
Πρόκειται για μια πολύ συνοπτική, πολύ περιληπτική περιγραφή της παροικίας μας στην Αίγυπτο. Δεν είναι δυνατό να αποδοθεί ικανοποιητικά και σε λίγα λεπτά μια ιστορία σχεδόν τριών χιλιάδων χρόνων, ένα πέρασμα που δημιούργησε σημαντικότατα ορόσημα στην ιστορία όλου του κόσμου. Βέβαια πολλές από τις λεπτομέρειες της ομιλίας είναι – ή τουλάχιστον πρέπει να είναι – γνωστές στους Αιγυπτιώτες, καλό όμως είναι κάθε τόσο να τις ξαναζωντανεύουμε στη μνήμη μας για να μη ξεχνούμε την υποχρέωση που έχουμε να διατηρήσουμε τις παραδόσεις που μας κληροδότησαν όλες οι γενιές, που παλαιότερα πάσχισαν να δημιουργήσουν όσα άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στη γη των πυραμίδων.
_____________________
